Степногорск. Табиғаты және табиғи ресурстары

 Степногорск

Степногорск қаласы Астана қаласынан солтүстікке қарай 200 шақырым жерде орналасқан.

Табиғаты және табиғи ресурстары

Жер бедері және геология

Орналасуы жазық ептеген жадағай белестілік, тасты жыныстардың бетінде орналасқан. Бел, орманды өсімдіктермен, қоңыраулармен беттелген. Беделдің формаларының тынығы геологиялық құрылыстың күрделігімен және барлық тарихи геологиялық жүргізулермен негізделген. Степногорск өлкесінің аумағы геологиялық қатынаста мозоянның лоцирленген метаморфтық тақ тастардан, кварциттерден, құмдақтардан және ақ тастардан құрылған.

Бағалы қазбалары

Степногорск шартараптарының жер қойнауларында алтынның туған жері, уран, молибденнің, темір, фосфор, гранит, тас көмір, кварц құмдарының және т.б. көмбелер табылған.

Ауасы

Метеорологиялық бақылаулар 1935 жылдың қарашасынан Ақсу кенішінің қала маңындағы шаруашылығында ұйымдастырылған. 1970 жылы Степногорск әуежайы үшін алаң құрылып, бақылау ұйымдастырылды. Кәсіпоры Степногорск қаласының «Метеобекет» атауын алды. Ауа-райы күрт өзгеретін, құрғақшыл. Көктемде ауаның күндізгі температурасы жоғары, түні салқын, ауасы құрғақ желді. Жазғы тұрым, жазық далада жылудың ықпалымен ыстық ауа жылып, құрғақшылық байқалады. Қараша айының ортасына қарай, қар орнықты жамылғы 130-150 күнге дейін сақталады. Қаңтар айында аяздың күшейгені білінеді. Аязды күндер 10-14 күнге дейін -25◦С, ал кейбір жылдары бір айда 20 күндей созылады. Қардың қалындығы 20-22 см биіктікті құрайды. Көктем мерзімі наурыз айының екінші жартысында келеді және 1, 2-5 айға дейін созылады. Ауа – райының 0˚С-ке дейін жоғарылауы көбінесе сәуір айында басталады. Жылдың орта температурасы +1,3˚С. Ауаның амплитудалық тербелісі 84˚С. Ең суық қыстардың бірі 1976-1977 жылдары -44,4˚С-ке дейін, желмен белгіленген. Ауаның ең ыстық мерзімі 2002 жылы тамыз айында +44˚С белгіленген. Ең қатты желдердің бірі 1995 жылы қыста -28, -34 м/сек көру жағынан нөл белгісімен еңгізілген. Степногорск Метеобекетімен 1989 жылдың 14,16 наурызында бақылауға болатын полярлық жарқырау еңгізілген.

Су ресурстары

Өзендері

Өлкенің тарихи танымал өзендері — Сілеті және Ақсу. Сілеті, Ертіс хауызының өзені, ұзындығы 407 шақырым, соның ішінде 18-ші су жинағының ауданы 302 шақырым 5 мың шаршы метр. Өз бастауын Елизоветинка ауылынан 7 шақырым жерден алады, жағасы биік құламалы, орындарымен жартастардан құрылған. Қоректенуі — қарлы, жазда өзен таязданады, қараша айында мұз қатады, сәуірде ериді, мұздың қалындығы 130 см құрайды. Су ішуге жарайды, бұл сумен жақын жердегі ауылдарда жабдықталады, сонымен қатар жайлымдарда, жайлама суландыру, бақшаларды суару үшін қолданылады.

Қаланың жадында Ақсу өзені ағып жатыр – бұл кіші жазықтық өзені, Ақсу өзені Ертіс жазығына қарай ағуда. Жасанды бөгеулер артынан дәл қазір су жоқ. Бәлекей – бұл Қарасу шынжыры, сазды, үлкен жауап алған. Дегенмен террасалардың биіктігі бойынша, өзен тұрақты және жадында адамдар тұрып жатқан. Өзеннің жанынан тарихи ескерткіштер табылған.

Көлдер

Жер асты сулары

Аудан балды бұлақтар, кілттер және көлшіктер түріндегі жер бетіне шығатын, жер асты суларымен бай.

Топырағы

Ісінетін және күшті тұздалған жерлер.

Өсімдіктер дүниесі

Аумақ бозды – бетегелі басым болатын сахаралық аймақ шектерінде орналасады, қоңыраулы ептеген орманы бар бозды жер.Өсімдіктер дүниесімен аңдар дүниесі түрлі болып келеді. Флораның 500 астам түрі бар, көбінесе бұл шөп тектес өсімдіктер: ковыль, жусан, бетеге, сораң, кермек және т.б. Көктемде ұйқы-шөбі нәзік гүл гүлдейді – бұл қызыл кітапқа енгізілген. Дәрілік күші бар шөптер: жебір, түймешетен, мия, шалфей, түйе жапырақ т.б.

Бұталар: қарағай, ит мұрын, сирень, майыл, қарақат, шие, долана т.б.

Ағаштар: қайың, терек, қарағай, тал, үйеңкі, алма ағашы, шырша, көк терек, бал қарағай т.б.

Аңдар дүниесі

Шыбын-шіркейлер әлемі алуан түрлі. Шегірткелер, дәуіттер, құмырсқалар, инеліктер (махаон, аполлон, тауыс көз, голубянка) тағы басқа түрлі көбелектер. Шыбын-шіркейлердің молшылығы құстарды қызықтырады. Жазық далада да, қала ішінде де қараторғай, қырық, кептерлерді, құзғын, қаратамақ, көк құстарды, бозторғай, қара торғай және т.б. құстарды көруге болады. Тоқылдақтар мен көкектерді кездестіруге болады. Күтпеген қоқыс тастайтын жерлерден жиі қонақтар шағалаларды кездестіруге болады, олар тұрғылықты үй жай маңында көптеп елеп-екшейді. Қала маңындағы ағаштарда құр құстары өздерін жайлы сезінеді. Егерде қаладан сәл жазық далаға шықсаң қызыл кітапқа еңгізілген тырнаны көруге болады. Қала маңындағы көптеген ұсақ көлдермен батпақты жерлерде тоқы шүрегей үйректер, чомга, печанка, қасқалдақ, сонымен бірге қаздар және басқа да құстар мекендейді. Степногорск қаласының подшипник зауытының маңын қос аққу мекендеп өз ұрпақтарын шығаруда.

Балықтар: алабұға, табан, көксерек, шортан, қызыл бұрыштықтар суаттарда жүзеді. Жыртқыш құстар: тұрымтайлар, жиын, жағалтай қаладан алысырақ маңда бүркітті кездестіруге болады. Соңғы кезде қалалық саябақта  үкілер көптеп ұшып жүр. Белдің жасыл белестерінде саршұнақтар, сахаралық суырлар, байбақтар, тышқан мекендейді. Орман өңірлерінде қояндар мен кірпілерді кездестіруге болады. Жыртқыш аңдардан түлкі, кәдімгі борсық, қасқыр, сахаралық хорьді кездестіруге болады.